Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Św. w Pruszczu Gdańskim. Ten zabytek ma blisko 700 lat. Poznaj historię, zobacz zdjęcia

Wawrzyniec Rozenberg
Wawrzyniec Rozenberg
Brama cmentarna przy kościele Podwyższenia Krzyża Św. w Pruszczu Gdańskim
Brama cmentarna przy kościele Podwyższenia Krzyża Św. w Pruszczu Gdańskim Danuta Strzelecka
Kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Pruszczu Gdańskim przy ul. Wojska Polskiego jest chyba najbardziej rozpoznawalnym zabytkiem w powiecie gdańskim. Położony na nieznacznym wzniesieniu, otoczony starodrzewem i podkreślony biegiem kanału Raduni teren kościoła stanowi najstarszy element osady miejskiej w Pruszczu Gdańskim.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża w Pruszczu

Zbudowany w gotyckim stylu ma już ponad 656 lat. Pierwsze zapisy o tej świątyni pochodzą z 1367 roku, ale zbudowany został zapewne wcześniej jako kościół rzymskokatolicki. Mało prawdopodobna jest budowa tego kościoła w okresie panowania Krzyżaków po 1308 roku. Raczej było to wcześniej, pod panowaniem Przemysława II Wielkopolskiego, lub Mestwina III panującego w latach 1266 - 1294, albo wcześniejszych władców: Świętopełka II (1220 - 1266) lub Mestwina III (1216 - 1220. Budynek kościoła jest murowany z cegły, trójnawowy z gwiaździstym sklepieniem nad nawami oraz sklepieniem krzyżowym nad prezbiterium.

Historia tych ziem była burzliwa, więc ucierpiała również okazała świątynia wiejska. W 1433 roku została spalona przez husytów, w 1460 przeszła kolejny pożar podczas bitwy z Krzyżakami. Dach i wnętrze kościoła zostały poważnie zniszczone. Jednak wystarczyło sześć lat na odbudowę świątyni. Natomiast w 1577 roku ucierpiał w czasie walk Batorego, króla Polski z włodarzami Gdańska. W latach 1585 - 1945 kościół znalazł się w rękach protestantów, podobnie jak wiele innych na Pomorzu. Protestanci stanowili tu większość. W 1801 roku jako jeden z nielicznych budynków ocalał z pożaru miejscowości, a w 1807 roku pełnił krótko funkcję magazynu prochu dla wojsk napoleońskich. Pierwsza wojna światowa ominęła region pomorski. Natomiast II wojnę światową zabytek przetrwał bez większego szwanku.

Brama cmentarna znajdująca się na osi głównego wejścia do kościoła została wzniesiona w 1648 r. W 1831 roku na kościelnej wieży pojawił się zegar, widoczny do dziś, ale już nie w oryginalnym zarysie. Najstarszą zachowaną częścią kościoła jest XIV-wieczne prezbiterium. Na ścianach północnej i wschodniej znajdują się fragmenty fresków pochodzących z XV wieku. Po lewej stronie tabernakulum znajduje się rzadkie malowidło wniebowzięcia przez aniołów Marii Egipcjanki. W pełni zachował się także piękny prospekt organowy. Po północnej stronie świątyni do dziś podziwiać możemy neogotycką kostnicę.

ZOBACZ TAKŻE: Świątynia w Pręgowie - niezwykle tajemniczy, jeden z najstarszych pomorskich kościołów. To miejsce trzeba odwiedzić

Zachowało się wyposażenie kościoła z bogatym, rzeźbionym z drewna i polichromowanym wyposażeniem, między innymi renesansowa ambona z 1578 roku. W 1728 r. zbudowany został prospekt organowy, autorstwa gdańszczanina - Andrzeja Hildebrandta. Sam mechanizm instrumentu pochodzi z XVIII wieku. Naprzeciwko kościoła stoi zabytkowy budynek dawnej plebanii wzniesionej w 1755 roku. Dziś jest to siedziba biblioteki. Podczas prac konserwatorskich w 2018 roku udało się odtworzyć nawiązujące do oryginału maswerki, czyli dekoracyjne wzory znajdujące się na wierzy kościoła.

Zabytkowy ołtarz z Pruszcza Gdańskiego znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Trafił tam zaraz po II wojnie światowej. Przez blisko 400 lat, od 1578 do 1945 roku, w tym kościele znajdował się jeden z najbardziej okazałych na skalę kraju ołtarzy, przypisywany autorstwu Colyna de Coter’a, niderlandzkiego, renesansowego malarza. Już prawie przez pół wieku lokalni działacze samorządowi, jak i sama parafia, starają się o powrót ołtarza do pruszczańskiej świątyni. Do tej pory bezskutecznie.

ZOBACZ TAKŻE: Od śmigłowca Luftwaffe do samochodowej giełdy. Sto lat temu powstało lotnisko w Pruszczu Gdańskim, tu lądował Charles de Gaulle

Sto lat temu w Pruszczu Gdańskim zdecydowano się na budowę katolickiego kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Po wojnie 5 września 1948 roku stary kościół został ustanowiony filią kościoła parafialnego. Proboszcz tej parafii stał się administratorem zabytkowego kościoła, który wcześniej był ewangelicki. W starym kościele odbywały się sporadyczne msze święte, szczególnie dla uczniów pruszczańskich szkół. Jednym z administratorów parafii był ksiądz Józef Waląg. Władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej przez lata nie zgadzały się na powołanie nowej parafii w Pruszczu Gdańskim. W 1972 r. nastąpiło oddzielenie kościoła pw. MBNP od dzisiejszej świątyni pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Pierwszym proboszczem nowej parafii został ksiądz prałat Stanisław Łada i pełni tę funkcję do dziś.

Dziennik Bałtycki TV

od 16 lat

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na pruszczgdanski.naszemiasto.pl Nasze Miasto