Kim byli dawni mieszkańcy Pruszcza? O tym na najnowszej wystawie w Domu Wiedemanna |ZDJĘCIA

Najstarsze ślady działalności człowieka na terenie Pruszcza Gdańskiego pochodzą z neolitu, czyli sprzed kilku tysięcy lat. Jednak największe cmentarzyska na obszarze obecnego miasta funkcjonowały w okresie wpływów rzymskich, około I–IV/V wieku. Dzięki odkryciom archeologów i analizom antropologów wiadomo, jak zmieniało się życie tutejszych ludzi. Teraz tę historię może poznać każdy, kto zwiedzi wystawę w Domu Wiedemanna. W piątek, 24.09.2021 r. uroczyście otworzono wystawę „Mieszkańcy Pruszcza Gdańskiego sprzed dwóch tysięcy lat”.

Wystawa składa się z kilkunastu dużych ilustrowanych posterów i filmu pokazującego historię badań na pruszczańskich cmentarzyskach. Towarzyszy jej katalog wydany w dwóch językach: polskim i niemieckim. Dla dzieci urządzono kącik edukacyjny, gdzie można zdobyć symboliczną odznakę Młodszego Antropologa. Organizatorzy zapowiadają również oprowadzanie kuratorskie.

Podstawą opowieści o dawnych pruszczanach są wyniki badań antropologicznych. Badając szczątki zmarłych antropolog może wyciągnąć wnioski na temat jakości życia dawnej populacji. Analizuje się między innymi: średni wiek życia, płeć, wymieralność i płodność badanej grupy, wzrost i stan zdrowia, wpływ niekorzystnych warunków życia.

- Badania antropologiczne dają wspaniałą możliwość poznania, jak kiedyś żył człowiek, jak wyglądał, na co chorował i skąd przybył - mówi kurator wystawy, antropolog dr Aleksandra Pudło. - Odkrycia w Pruszczu Gdańskim umożliwiły poznanie dawnych mieszkańców tego miasta, którzy żyli i rozwijali się przez 600 lat w okresach przedrzymskim i wpływów rzymskich. Trzeba przyznać, że są to niezwykłe dzieje, które nie kończą wraz z upadkiem Imperium Romanum.

Autorka wystawy zwraca uwagę na potencjał archeologiczny Pruszcza Gdańskiego. Pierwszych odkryć „starożytności pomorskich" dokonano tu już pod koniec XIX wieku. Na jednej z plansz można zobaczyć mapę miasta i okolic, a na niej zaznaczonych 50 stanowisk archeologicznych. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku podzieliło się również archiwalnymi zdjęciami z wykopalisk prowadzonych w latach 60-tych i 70-tych ubiegłego stulecia. Emocje wzbudza wykaz cmentarzysk z wyszczególnionymi liczbami grobów i rysunkami. Trzeba być przygotowanym na to, że na wystawie dominują ilustracje przedstawiające szkielety.

- Po raz pierwszy podjęliśmy próbę zbudowania drzewa genealogicznego dawnych pruszczan na podstawie analizy podobieństw i różnic morfologicznych między badanymi populacjami - wyjaśnia dr Aleksandra Pudło. - Wyniki okazały się niezmiernie ciekawe. Ta analiza pozwoliła nam wyznaczyć kolejne pokolenia dziadków, wnuków i prawnuków.

Interesującym wątkiem ekspozycji są związki między dawną ludnością z terenu Pruszcza Gdańskiego a innymi społecznościami żyjącymi w okresie wpływów rzymskich (od początków naszej ery) oraz w średniowieczu. Okazuje się, że kontakty handlowe i kulturowe były wówczas silne, różne grupy wpływały na siebie, wymieniając dobra materialne i dzieląc się osiągnięciami cywilizacyjnymi.

- Prezentowane na wystawie badania potwierdzają, że pod względem antropologicznym dawna ludność Pruszcza Gdańskiego dała początek przynajmniej części populacji funkcjonującej później w Elblągu czy w średniowiecznym Gdańsku – mówi Bartosz Gondek, kierownik Referatu Ekspozycji i Dziedzictwa w Urzędzie Miasta Pruszcz Gdański.

W okresie wpływów rzymskich tereny dzisiejszego Pruszcza Gdańskiego były największym ośrodkiem osadniczym nad środkową częścią Zatoki Gdańskiej. Dlatego wystawa jest adresowana nie tylko do pruszczan, ale też mieszkańców Trójmiasta i osób zainteresowanych historią Gdańska oraz kulturą z okresu wpływów rzymskich. Ogólnie fascynujący jest sam proces badawczy, czyli sposób, w jaki archeolodzy i antropolodzy odkrywają fakty sprzed tysięcy lat. Paradoksalnie cmentarzyska są źródłem żywej wiedzy.

Wystawę przygotowały dwie instytucje: Miasto Pruszcz Gdański oraz Muzeum Archeologiczne w Gdańsku. Jak podkreślają zgodnie, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Gdańsku oraz burmistrz Pruszcza Gdańskiego, nowy projekt to kontynuacja współpracy, która rozpoczęła się ponad dekadę temu, przy tworzeniu skansenu – faktorii z czasów rzymskich.

- Chciałem podziękować za tę wystawę. Ona jest wyjątkowa. Obawiam się, że długo wystawy o takim wymiarze edukacyjnym, historycznym nie będzie, chociaż na pewno będziemy się o to starać - mówi Janusz Wróbel, burmistrz Pruszcza Gdańskiego. - Liczę, że jest to początek naszej współpracy. Teraz zaczynamy badania archeologiczne w najbliższej okolicy tego budynku. Mam nadzieję, ze też sporo nowych rzeczy będzie do opracowania, a później duże tematy - cukrownia i wiele innych rzeczy. Bardzo liczymy i naszej strony deklarujemy, że będziemy mocno wspierać te działania.

- Ta współpraca z Pruszczem ma dla nas, Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, taki szczególny wymiar, bo to jest doskonały przykład na to, jak można połączyć prace badaczy z władzami samorządowymi - dodaje Ewa Trawicka, dyrektor MAG. - Zdajemy sobie sprawę, że badania archeologiczne współcześnie czasami są postrzegane jako taka czynność, która jest konieczna, ale niechętnie się na nią patrzy, bo przedłuża inwestycje. A takie wystawy, które możemy we współpracy z miastem pokazywać, pokazują, że warto ten czas poświecić, że naprawdę te odkrycia są czasami niezwykle ciekawe. Myślę, że takiej wystawy jeszcze nie było. To jest tak istotne, jeśli chodzi o historię tego regionu, że życzyłabym sobie, aby takich wystaw było jak najwięcej. Z wielką przyjemnością będziemy tę współpracę kontynuować.

Ekspozycję można oglądać do 10 grudnia br. W dniach 25 i 26 września oraz 9 i 10 października o godz. 12 wykład z oprowadzeniem kuratorskim, o godz. 13.30 antropologiczne warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Uczestnictwo w zajęciach jest bezpłatne, wymagane wcześniejsze zapisanie się. Zgłoszenia pod adresem mailowym: [email protected] .